MKP ((genel bilgi))

Mustafakemalpaşa, Bursa iline bağlı bir ilçedir.

Mustafakemalpaşa öncelikle adını ilçenin isminden alan halk arasında peynir tatlısı olarak da bilinen Mustafakemalpaşa Tatlısı ile tanınır.

Bölgede ılıman iklim Marmara İklimi görülür.Yazları kurak ve sıcak geçmez.Kışlarıda soğuk ve çok kar yağışlı değildir.

Miletos kolonisi olarak doğrudan Miletoslular tarafındanmı yoksa Kyzikoslular veya Atinalılar tarafındanmı kurulduğu kesinlik kazanmayan Miletopolis' in bölgenin ilk yerleşim birimi olduğu sanılmaktadır. Kaynakçalarda Miletopolis için göl kenarında bir yerleşim birimi olarak geçmektedir. Tahminlere göre zamanla göl suları bugünkü mecrasına çekilip Kirmasti Deresi, Debboy veTepebağlık bölgesini bugün regülatörün bulnduğu yerden yararak göle doğru akmaya başlayınca Kirmasti şehri, Melde Bayırından bugün Lalaşahin Mahallesi olarak geçen bölgeye nakledilmiş olması kuvvetle muhtemeldir.

.Lalaşahin Bölgesine, Kirmasti (Kirmastorya) kasabası olarak yerleşmesi İS. 301-331 yılları arasında olduğu sanılmaktadır. Adının da Bizans döneminde kasabanın hakimisi (kadın yöneticisi) olan Kirmastorya dan geldiği sanılmaktadır. Aynı zamanda Kirmastoryanın erkek kardeşi olan Mihaliç de bugün Karacabey olan Mihaliç bölgesinin hakimi idi.

Bölgenin Osmanlılara katılması değişik kaynaklarda, değişik şekillerde anlatılmaktadır. Tacüttevarihin birinci cildinin 48. sayfasında Orhan Bey Karesi Hükümetini yıkmak üzere harekete geçtiği ve Kanolyas ve Vanolyas kalelerinin düşman elinden alınarak Kirmasti vilayetine girildiği; Kirmasti ve Mihaliç' in Hakim ve Hakimesinin itaatlerini bildirmesi ile Osmanlı ya geçtiği yazmaktadır. Solakzade tarihinin 31. sayfasında da olay benzer şekilde anlatılmış olup tarih olarak 737 (1336) verilmiştir.

Lalaşahin Paşa bu savaşta yer almamış olup Orhan Bey' in küçük oğlu Murat' la beraber Bursa' da olduğu sanılmaktadır. Bölgenin Lalaşahin Paşa' ya verilişiyle ilgili net bir kaynak yoktur. Fakat Orhan Bey tarafından savaş öncesi verilmiş bir söz üzerine Tımar olarak Lalaşahin Paşa' ya verilmiş olması kuvvetli bir ihtimaldir.

İlçe 1875 yılından önceye kadar Mihaliçe bağlı Sincan Nahiyesi olarak geçer. 14 Mayıs 1881 de Osmanlı Hükümeti bir kararname ile Sincan bucağı merkezi olan Kirmasti' nin ilçe olduğunu ilan eder. İlk kaymakam Hacı Salih Hayri Efendi atanır. 1 Ağustos 1881 'de de Belediye Teşkilatı kurulur.

1881 yılına Kadar Mihaliçe bağlı Sincan Nahiyesi olarak idare edildiğinden nüfus net olarak bilinmemekle beraber 1831 tarihinde vergi yüklümleri Mihaliçte 5425 olarak gözükmektedir. İyimser bir tahminle Kirmasti deki nüfus 2.250 olduğu sanılmaktadır. 1875 de henüz Rumeli ve Kafkas göçmenleri gelmeden önceki vergi yükümlüsü sayımına göre 3367 vergi veren müslümana karşılık 660 işsiz tespit edilmiştir. 1893 sayımında ilçe merkezinde 3.367 Müslüman, 683 Rum, Ermeni ve yahdi olmak üzere 4.050 nüfus yaşamaktadır. 139 köyde ise 37.153 kişi bulunmaktadır. İlçenin toplam nüfusu 42.420 dir.

1908 Salnamesine göre 2.000 Km2 olan 139 köylü ilçede nüfus, 93 Harbi göçmenlerleriyle artarak 56.116 kişiye ulaşmıştır. Göçmenler;Kadirçeşme, Karaorman, Soğucak, Güvem, Koşuboğazı, Karapınar, Kömürcükadı, Döllük, Eskimezarlık gibi Kafkas Köylerini kururken; Rumeli' den gelen göçmenler de Hamidiye, Selimiye, Çırpan ve Vıraca Mahalleleri ile Tırnova, Fındıcak, Kosova, Yenice, Demirdere, Kazanpınar, Sarımustafalar gibi yeni yerleşim birimleri oluşturmuşlardır.

1909 da Şemsettin Sami Bey' in Kamus'ul A'lam adlı eserinde Kirmasti de:
3 Cami, 5 Mescit, 1 Medrese, 1 Rüştiye, 8 İlkokul, 2 Kilise, 2 Hamam, 7 Han, 183 Dükkan, 4 Tabakhane, 2 Boyahane, 3 Dokuma El Tezgahı, 2 Buharlı 1 Atlı 6 değirmeni bulunmaktadır.
1910 da, ilçede akrabaları bulunan İngiliz asıllı bir Ermeni, ilçeye ilk otomobili getirdi. 3 ay konuk olan İngiliz, ilçelilerin şeytan arabası dediği otomobiliyle ilçe sokaklarında gezmiş, özellikle de çocukların büyük ilgisini çekmişti. 1923 'de de Fuat Bey, Benli Ahmet ve Demirci Hafız Mehmet otomobil aldılar.

Savaş yılları ilçemizde de çok çetin geçmiştir. Çerkez Davut gibi birçok savaş kaçkını ilçemizde çeteler kurmuş halka eziyet edip silah zoru ile halktan para sızdırmışlardır. Kirmasti ve Mihaliç te bulunan 172. Yaya Alayı Komutanı Yarbay Osman Bey, ilçemizde Kuvayi Milliye teşkilatının kurulmasında büyük etken olmuştur. 1919 da Yunanlılar İzmir' e çıkana kadar 10 ay boyunca bu çetelerin özellikle de Çerkez Davut ve yandaşlarının korkulu rüyası olmuştur. Hem 172. Alayın Bursa' ya çekilmesine kadar, hem de Yunanlıların İlçemize yerleşmesiyle Milli Ruha sahip çeteler de kurulmuş, vatan için canlarını feda etmişlerdir. Bunların başlıcaları; Nazif Ağanın Ahmet, Gürcü Ahmet Efendi, Laz İsmail, Hacı Bekir, Karapınarlı Mehmet, Cinci Mehmet in oluşturduğu çeterdir. Ayrıca İlçe Kaymakamı Saffet Bey, Şube Başkanı Ömer Lütfü ve Yüzbaşı Halil Bey önderliğinde Başkanlığını Gürcü Mehmet Efendinin yaptığı Kuvayi Milliye Teşkilatı kurulmuştur. Başhafız Ahmet Efendi, Hafız Mustafa Efendi, Benli Ahmet Ağa, Kürt Mevlüt, Ahmet Hulusi Koçak, İsmail Uzel, Kıyıcı Halit Efendi bu teşkilatta canla başla çalışmışlardır.

14 Eylül 1922 tarihine kadar 26 ay ilçemizi işgali altında tutan, vatan haini çetelerle işbirliği yaparak, her türlü zulmü, adam öldürmeyi, yağmalamayı yapan Yunanlılar, kaçarken Karapınar, Kosova, Adaköy, Taşköprü, Eskimezarlık, Demirdere ve Paşalar' da yangınlar çıkarmışlardır. Dallımezarlık, Tepecik ve Çırpan en fazla zarar gören yerlerdir. 33. Süvari Alayının 7. Bölük Komutanı Sabri Bey' in komutasındaki Türk Askerlerinin ilçeye girişi ile ilçe hürriyetine kavuşmuşt

3 yıl 6 ay süren Kurtuluş Savaşı' nda değişik cephelerden 100 şehidimizin künyesi gelmiştir. 100 lerceside ilçe sınırlarında çeteler ve Yunan askerlerince şehit edilen ilçe halkı, Birinci Dünya Savaşı' nda bir çok cephede 5.000 den fazla şehit vermiştir.
Ekim 1922 de Çolak Kemalettin Paşa, alayı ile birlikte ilçemize gelerek Demireli ve civarı köylerde konaklar. Bir Harp Divanı kurarak işbirlikçi ve vatan hainlerinin yargıları yapılır. 72 kişi idama Mahkum edilir. Bir günde dört posta halinde Debboy Bayırındaki Ağabağında kurşuna dizilerek idam edilirler. Savaş sonrası Yunanlıların kaçarken yakarak zarar verdiği yerler arasında en büyük hasar Karacabey' dedir. Evleri yanan Karacabey' lilerin bir kısmı Kirmasti' ya getrilerek kaçan Rumlardan boşalan evlere yerleştirilir.

Birçok işbirlikçi eşkiya Kurtuluş Savaşı yıllarında kaçmıştır. Çerkez Davut, kardeşi Zekeriya, Çördüklü Hüseyin bunların başında gelir. Lozan Konferansı arifesinde, konferans geregince çıkarılacak olan Af Yasası kapsamı dışında kalacak olan kişilerin belirlenmesi için 16 Nisan 1924 tarihli, 487 sayılı Genel Af Yasası çıkarılması için yapılan görüşmelerde, Hükümet Meclise 600 kişilik liste vermiş ve bu sayının 150 ye düşürülmesi önerilmiştir. 150 kişilik listede Kirmastili vatan hainlerinin de adı geçmektedir. 600 kişilik listede adı bulunan ve 150 kişilik listede adı geçmemiş olan Çerkez Davut, Çördüklü Kara Ali oğlu İsmail, Kopuk İbrahim ve Peder İbrahim daha sonra vatandaşlıktan çıkarılmıştır.

24 Aralık 1922 tarihinde İlçenin adı Belediye Meclisi' nin aldığı kararla Lalaşahin oldu. Aynı kararla Karakilise Köyü' nün adı Işıklar olarak değişitirildi. Fakat Edirne' de Lalaşahin adında başka bir ilçenin bulunması nedeniye 24 Aralık 1922' de Belediye aldığı yeni bir kararla ilçenin adını Mustafakemalpaşa olarak değiştiriken, Ermeni Mahallesi' ni Lalaşahin Mahallesi' ne bağladı. Aynı kararla Rum Mahallesi' nin adı Yüzbaşı Sabribey Mahllesi olarak değiştirdi.

1924 yılında Hükümet Yakasında Esnaf Kulübü, Belediye Yakasında da İdman Yurdu futbol kulüpleri kuruldu. 1926 yılında bu iki kulüp birleşerek Gençlik Kulübü adını alır.

İlk sağlıklı sayım 1927 yılında yapılmış ve bu sayımda merkezde 13.022 kişi bulunurken 26 köyün başka ilçelere bağlanmasıyla 113 e düşen köy sayımızla beraber toplam nüfus 53.272 dir. Bu sayımda nüfusun azalmasında 26 köyün ilçemizden ayrılmış olmasıyla beraber 19 yıl içinde Balkan, Birinci Dünya ve Kurtuluş Savaşlarında yaklaşık 6 bin evladımızı şehit vermemiz büyük bir etkendir. Bu yıllardan sonra lçe nüfusu giderek artmaya başlamıştır.

Yapımına 1926 da başlanan köprü 1927 yılında bitirilmiştir. Şartnamede olmadığı gerekçesiyle demir korkuluklar yükümlüsü tarafından yaptırılmamış fakat açılan dava belediye lehine sonuçlanınça yükümlü korkuluklarıda tamamlamıştır. Böylece 1906 yılında sel sularıyla yıkılan köprü yerine Dönemin kaymakamı Ali Haydar Yücebaş tarafından yaptırılmış olan köprü ilçe tarihine son tahta körü olarak geçmiştir.

1935 yılında Mareşal üniforması içinde Gazi Mustafa Kemal' in tunçtan bir anıtı, Hükümet Konağı meydanına dikilir. 25 m2 alana, mermerden prizma şeklindeki kaide üzerine yerleştirilir. Kaide ile beraber yüksekliği 5 metredir. Bu tarihten itibaren daha önce Belediye binası önünde yapılan törenler, Ata' nın anıtı önünde yapılmaya başlanmıştır.

1937 yılında ilk Halkevi binası açıldı. Bugün Kız Meslek Lisesi ile Öğretmen Evi' nin bulunduğu yerde yıllarca ilçe gençlerine kitaplığıyla, kursları ve piyesleriyle hizmet vermiştir.

1938 yılında ilk Elektrik Santrali Binası yapılarak içine kömürle çalışan buharlı lokomobil konuldu. Bu ilçelilerin elektrikle ilk tanışması değildi. 1930' lu yıllarda Şeyhmüftü Camii karşısında sessiz sinema oynatanlar benzinli jenaratörle ürettikleri elektrikle hem sinema oynatıyor hem de yatsı namazlarında caminin aydınlatılmasını sağlıyorlardı.

1939 yılını 1940' a bağlayan yılbaşı gecesi ilçe en büyük sel baskınına uğradı. Bugün regülatörün bulunduğu yerde İtalyan firmaları sondaj çalışmalarını bitirmiş ve Nafia (Bayındırlık) Bakanlığı beton ayakları kakmaya başlamıştı. Çalışmalar nedeniyle Belediye yakası dere boyu yer yer su tünelleri için kazılarak oyulmuştu. Bu nedenle dere sularının yayılmasını önleyecek bir koruyucu kalmamıştı. Tavşanlı ve Dursunbey' den gelen uyarıları Kaymakamlık tellallarla halka duyurmuş, ovada bulunan mahalleler Selimiye, Çırpan ve Hamidiyedeki evlere yerleştiriliyordu. Gece birden sular yükselmiş, bugünkü Balıkesir ve Yeniyol' dan 2 metre yüksekliğinde sular akmaya başlamıştı. Baskında 22 kişi boğularak ölmüş 120 ev yıkılmış, 2500 evinde alt katları oturulmaz hale gelmişti. Sular çekilince yerini soğla denilen balçığa bırakmış, binlerce hayvan ölüsü ovaya yayılmıştı. Sel suları köprünün her iki yakasınıda oyarak bir ada gibi ortada bırakmış fakat köprü sel sularına dayanmıştı.

1943 yılında Cumhurbaşkanı İnönü ilçemize gelerek göle kadar uzanan seddelerin yapımını izlemiştir. Bataklıklar ve çeltik ekimi yüzünden sıtma tüm ilçeyi pençesine almıştır. Toplanan buğdayları saklamak için 500 tonluk ofis binası yapılmıştır.

1948 yılında ilçe ilk matbaasına kavuşur. İstanbul' da Tan Gazetesinde çalışırken, gazetenin kapanmasıyla ilçeye yerleşen Ziya Tamburacı, aynı zamanda ilçenin ilk gazetesi olan DİRLİK GAZETESİ ' ni de çıkartmaya başlar. 1950 yılına gelindiğinde ilçe nüfusu 65 552 olmuştu. Geçen yıllarda Karaoğlan Köyü ve civarında 10 bin dekar arazide bataklık kurutulmuş, sıtma hastalığının önüne geçilebilmişti. Cumhurbaşkanı İnönü ilçemizi iki defa daha ziyaret etti.

1952 yılı ilçeye birçok yenilik getirmiştir. Bunların en önemlilerinden iki tanesi; 50 abonelik ilk telefon santralinin kurulması ve ilk "Balolu" düğünün yapılışıdır. Diğer bir yenilik te ilçenin İstanbul ile olan bağlantısının değişmesidir. Bu yıla kadar Bandırma üzerinden vapur ile ulaşılan İstanbul' a, karayollarının onarılması ile Mudanya, Yalova üzerinden ulaşmak mümkündür. Bu tarihten sonra vapur ile İstanbul ulaşımı hafızalarda bir onu olarak kalacaktır.

1955 yılında Hara üzerinde iki jet uçağı çarpışır ve düşer. Pilotlar ölür. Aynı yıl 1932 dan bu yana belediyece işletilen tarihi hamam Kızılay' a satılır. Hamam yıktırılarak yerine yeni bir hamam, otel, lokanta ve düğün salonu yaptırılır. Modernleşme, kentleşme adına bir yaşayan günümüze ulaşabilmiş bir tarih daha yok olmuştur. 1956 yılında köprübaşında bulunan belediye binası yıktırılmış 1957 yılında da Şimdiki yeri olan Garaj üzerine taşınmıştır. Yine 1957 yılında stadyum arkasına yaptırılan Cezaevi hizmete açılmıştır. 1954 yılında temeli atılan Sağlık Merkezi 1958 yılında bitirilerek hizmete açıldı. Böylece ilçe halkının bir çilesi daha sonlanmış oldu.

1961 yılında Susurluk ve Kirmasti Çayları birkez daha taşmış ve Yahyaköy - Taşköprü arasındaki Balıkesir yolu 4 gün kapanmış, yolcular otobüslerin üzerinden askeri helikopterlerle kurtarılmıştı. 1964 yılında tüm yurtta olduğu gibi ilçemizdende grbete giden işçiler oldu. Nisan ayından itibaren yıl sonuna kadar Almanya ve Belçika' ya giden ilçeli sayısı 200. Yine bu yıl içerisinde Vurun Kahpeye filminin çekimleri ilçemizde gerçekleştirildi. 6 Ekim' de ilçede 6 şiddetinde 55 saniye süren bir deprem oldu. Merkez üssü Gönü Köyü ve Hara arasıdır. Deprem sonucunda 2000 civarında ev oturulmaz hale gelmiş, 20 minare yıkılmış, 2 çocuk ölmüş ve 20 vatandaş yaralanmıştı. En fazla hasar Çeltikçi Durumbey, Boğaz, Kavaklı ve Güllüce Köylerinde idi. 1966 yılında Belediye ve Orman İşletmesi Danaçayırı Kavaklığındaki parkı hizmete açtılar. 1967 yılında da Endüstri Meslek Lisesinin temeli atıldı. 1968 yılında ilçenin ilk televizyonu izlenmeye başlandı. 27 Ağustos 1967 tarihinde Vehbi Koç, törenle Tat Konserve Fabrikasının açılışını yaptı.

1970 yılında Halk Eğitim Merkezi hizmete girdi. Aynı yıl yapılan sayımda ilçe nüfusu; merkezde 25.686, köylerde 58.680 toplam 84.366 bireydir. 12 Eylül 1974 yılında Şeyhmüftü Camii karşısında çıkan yangın sonucu Eski Sinema Hanı ile beraber Köseleciler ve Kunduracılar Çarşısında 87 iş yeri yandı. 1976 yılında 108 dekar alan üzerine 262 iş yerinden oluşacak Sanayi Sitesinin yapımına başlandı.1974 yılında hizmete giren Hallaçoğlu sineması yapımında 2 yıl sonra televizyonların artması sonucu kapanarak Tekel' e depo olarak kiralandı.

80 ' li yılların başları tüm yurtta sancılı geçiyordu. Bunu ilçemizde de gerçekleşen eylemler takip ediyordu. 1980 yılında MHP ilçe binası sol militanlarca kurşunlanırken, öğretmen Nevzat Ceylan' ın evi de sağ militanlarca kurşunlandı. Ayrıca Atlas Kitapevi' nin camları kırıldı. Nisan ayında gerçekleşen bu eylemler havayı iyice gerginleştirmişti. 20 Temmuz tarihinde Ülkücü militanlar garaj kahvesini taradılar. Bu olayda 1 genç ölürken, 3 kişi tutuklandı. 1981 yılında dere bir kez daha taşma tehlikesiyle ilçeye korku saldı. Uzguraltı mevkiinde seddenin patlamasıyla Ayas ve Doğancı köylerinde 17 ev sular yüzünden yıkıldı. İlçe merkezinde de sular, Demirciler Caddesinde seddeleri zorlamaya başlayınca Belediye halktan çuval yardımı istemiştir. Halkın ve DSİ görevlerinin çabalarıyla delikler kum çuvallarıyla kapatılmıştır.1982 yılında Lalaşahin Mahallesinde bir evin inşaatı sırasında Yunan Tanrıçası Alene' nin som altınla kaplı mermerden bir heykeli bulundu. Heykel sergilenmek üzere Bursa Müzesine gönderildi. 6 yıl önce temelleri atılan Sanayii Sitesi hizmete girdi

1986 yılı birçok yapının açılışına tanık olduk. 10 yıl önce yapımına başlanan kapalı spor salonu bu yıl açıldı. Meliköy Köprüsü bitirildi. 18 derslikli Züferbey Okulu ile 4 Katlı Kız Merkez Kuran Kursu hizmete açıldı.

1990 sayımında ilçe nüfusu merkezde 37.795, köylerde 63.009 olmak üzere toplam 100.804' e yükselmişti. 1991 yılında ilçenin ikinci köprüsü tören yapılmadan hizmete açıldı.

İlçenin 4 Km. kuzeybatısında, Üçkurnalı ve/veya Melde Bayırı olarak anılan bölgede yer almaktadır.

İÖ. IV. yüzyıldan itibaren bazı sikkelerde adı Milatopolten olarak ta geçmektedir. Bu antik kentin, Apolonia Gölünün batısında hatta Karacabey' in bulunduğu yerde olabileceği bile öne sürülmüştü. Fakat bugün Melde' de bulunan harabelerin Miletopolis' e ait olduğu kesinlik kazanmıştır.

Miletopolis' in bir Miletos kolonisi olarak doğrudan Miletoslular tarafındanmı yoksa Kyzikoslular veya Atinalılar tarafındanmı kurulmuş olduğu kesinlik kazanmış değildir. Bölgede elde edilen nümismatik ve arkeolojik bulgular ikinci bir kentin varlığını da haber vermektedir. Bu kent bazı yazarlarca Miletopolisle karıştırılan Miletuteichos olup yerinin bugünkü Mustafakemalpaşa olabileceği öne sürülmektedir.

Miletopolis yerleşmesinde Yunan, Roma ve Bizans dönemlerine ait seramik ve sikkelere rastlanmaktadır. Kentin bir göl kenarına kurulmuş olmasına rağmen bugün göl kurumuş veya Apolyont Gölü suları çekilmiş olabilir. Yol çalışmaları sırasında çıkan göl sularında yaşayan kabuklu hayvanlardan oluşmuş yoğun tabaklaşmaların ortaya çkması bu savı doğrulamaktadır.Ayrıca kaynaklarda Miletopolin kenarında bulunduğu göl ile Marmara Denizi arasındaki suyolunun önemi işlenmektedir.

1974 yılında Bursa İzmir Karayolu yapımı sırasında Miletopolis' in tahrip edildiği saptanarak yol yapımı durdurulmuş, 1975 te yeniden başlayan çalışmalar sonucu Miletopolis Höyüğünün 130 X 70 metrelik kısmı kaldırılmıştır. Çalışmalar sırasında Roma İmparatoru Hadrianus İS. 117-138 yıllarına ait bir tapınağın kalıntıları bulunmuştur. Parçalar arasında Arşitravlar, alınlılar, yivli sütunlar, sütun başlıkları, mask kabartmaları, yumurta boncuk ve kenger yaprak bezemeli parçalar ilgi çekmektedir. Aynı yerde 1.13 metre boyunda bronzdan yapılmış bir Apollon heykeli de bulunmuştur.

1975 yılı yaz döneminde yörede Bursa Arkeoloji Müzesi Arkeologları tarafından yapılan kazı çalışmalarında Apollon heykeline ait parçalar Terracotta bir figürün erken Bizans dönemine ait bir hamamın coldarium bölümünün hypocaust sistemine ait bir kısım kalıntı ortaya çıkarıldı, yıkık moloz taş duvarlar arasında mozaik izlerine rastlandı.
Miletopolisin Karacabey Harası yönündeki sırtlarda da 20 dolayında aile mezarları bulundu. Geniş bir alana yayılmış olan Miletopolis Kenti' nin sınırları belirlenememiştir. (kaynak:www.mustafakemalpasa.bel.tr)

PAŞALAR KAZISI
Kültür Bakanlığı ve Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Paleoantropoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Berna Alpagut tarafından Başlatılmıştır. 1983 yılından beri sitemli olarak sürmektedir. İngiliz doğa tarih uzmanları, Finlandiya doğa tarih uzmanları, Amerika Birleşik Devletleri' nden çeşitli üniversite öğretim üyeleri ve Ankara Üniversitesi' nden çeşitli bilim adamları ortaklaşa gerçekleşen çalışmalarında öğrencileri ile birlikte, doğa tarihimizi aydınlatmaya başladılar.

Mustafakemalpaşa ilçesini içine alan ve adına "Gönen Çanağı" denilen geniş düzlüğün güney ucunda ince bir şerit gibi uzanarak 15 milyon yıldır sakladığı fosilleri bize veren yatak, Paşalar Köyü' nün 1 Km. güneyine düşer. 1965 yılında orman yolu açılırken farkına varılan bu kıymetli fosil yatağı orman yolunun kenarında yer almaktadır.

Bölgedeki mermer yataklarındaki kalsiyum karbonat, fosillerin sertleşmesine önemli etken olmuş ve dayanıklılığını artırmıştır. Atlar, zürafalar, gergedanlar, filler ve daha birçok etçil ve otçul hayvanlar... Özellikle filler büyük önem taşıyor. Litaratüre Gamphotherium Paşalarensis olarak geçen fil sadece bu yörede bulunmuştur.

LALAŞAHİN PAŞA TÜRBESİ
600 yılı aşkın bir süredir Mustafakemalpaşa Deresi' nin kenarında vaktinde ilçeyi yukardan görebilen ufak bir tepenin kenarında bulunan türbe, Orhan Bey' in küçük Oğlu I. Murat' ın lalası Lalaşahin Paşa' ya aittir. Kendisine Orhan Bey tarafından verilmiş bir söz üzerine hediye edilmiş olan ilçemize ailesini yerleştirmiş, kendisi de hayatının sonuna kadar savaşlarda yer aldı. Tarihte konu ile ilgi bir birini tutan pek bilgi bulunmamakla beraber ölümünden sonra ailesinin bulunduğu yere defnedilmeyi vasiyet etmiş olması kuvvetli bir ihtimaldir.

Yapılan bir kazıda kemiklerinin 193 cm. uzunluğunda oluşu çok uzun boylu, iri yapılı bir Türk olduğunu göstermektedir. Ölüm tarihi net olmamakla beraber 1386 yılı olduğu sanılmaktadır.

Türbe, 1948 yılında vakıflarca onarılmış Kuzey ve Doğu duvarları beyaz harçla sıvanmış diğer duvarları orjinaline uygun yapılmıştır. Selçuklu tarzında bir temel üzerine taş ve tuğladan yapılmış içi yabancı motiflerle süslenmiştir. 450 X 470 cm alanındaki türbenin yüksekliği 5 metredir. Türbenin çatısındaki sivri küllahı beş Osmanlı kümbetinden biridir. Türbenin 6 penceresi bulunmaktadır.

Türbe civarına Lalaşahin Paşa tarafından bir cami, medrese, hamam ve zaviyeden oluşan bir küllüye yaptırılmış olmakla beraber, geçen yıllar içerisinde Hamam yıkıtırılmış yeri Kızılay' a verilerek modern bir hamam inşa edilmiştir. Cami' den geriye sadece minare kalmış, Onunda yarısı Savaş yıllarında yıkılmış, girişi de bir öğrencinin şerefesinden düşmesi sonucu örülmüştür. Medrese de birçok kez onarılarak okul olarak kullanılmış ve en sonunda oda yıkılarak yerine yeni bir okul inşa edilmiştir.

Tarım
İlçe Bursa'nın en gelişmiş tarım ilçesidir.Neredeyse her türlü tarım bitkisi yetişir.Özelliklede tahıl ürünleri çok fazla yetiştirilir.Ayrıca organik tarım açısından da gayet gelişmiştir.


Sanayi
M.K.Paşa ilçesini sanaisi yeni gelişmektedir.Organize sanayi bölgesi marmaranın en gözde sanayi bölgelerinden birisi olma yolundadır.ayrıca yeni kurulan mermer organize sanayi bölgesi en önemli sanayi yatırmlarındandır.

Hayvan Yetiştiriciliği
İlçede özellikle merinos koyunculuğu ve sığır yetiştiriciliği yapılır.Yani hem büyük baş hem de küçük baş hayvan yetiştirilir.Ayrıca Kirmasti deresi nedeniylede balıkçılık da cokca yapılmaktadır.

Madencilik
İlçede Kestelek köyü civarlarında bormadeni işletöeleri vardır.

Merkez İlköğretim Okulları



14 Eylül İlköğretim Okulu

****** İlköğretim Okulu

Balibey İlköğretim Okulu

Günerşenpamukçu İlköğretim Okulu

Hamzabey İlköğretim Okulu

Lalaşahinpaşa İlköğretim Okulu

Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu

Mustafakemalpaşa İlköğretim Okulu

Öğretmendavut İlköğretim Okulu

Yunusemre İlköğretim Okulu

Züferbey Yatılı İlköğretim Bölge Okulu

Mevlana İlköğretim Okulu

Köy İlköğretim Okulları

Adaköy İlköğretim Okulu

Ayazköy İlköğretim Okulu

Çaltılıbük İlköğretim Okulu

Çeltikçi İlköğretim Okulu

Demireli İlköğretim Okulu

Devecikonak İlköğretim Okulu

Güllüce İlköğretim Okulu

Karaoğlan İlköğretim Okulu

Karaorman İlköğretim Okulu

Koşuboğazı İlköğretim Okulu

Ormankadı İlköğretim Okulu

Ovaazatlı İlköğretim Okulu

Sincansarnıç İlköğretim Okulu

Söğütalan İlköğretim Okulu

Taşpınar İlköğretim Okulu

Tatkavaklı İlköğretim Okulu

Tepecik İlköğretim Okulu

Yalıntaş İlköğretim Okulu

Yeşilova İlköğretim Okulu

Birleştirilmiş Sınıflı Okullar

Alpağut İlköğretim Okulu

Doğanalan İlköğretim Okulu

Durumtay İlköğretim Okulu

Eskikızılelma İlköğretim Okulu

Hacıahmet İlköğretim Okulu

Karaköy İlköğretim Okulu

Kestelek İlköğretim Okulu

Körekem İlköğretim Okulu

Kumkadı İlköğretim Okulu

Kurşunlu İlköğretim Okulu

Muradiyesarnıç İlköğretim Okulu

Ocaklı İlköğretim Okulu

Paşalar İlköğretim Okulu

Sünlük İlköğretim Okulu

Yamanlı İlköğretim Okulu

Yaylaçayır İlköğretim Okulu

Yenice İlköğretim Okulu

Yukarı Bali İlköğretim Okulu

Yumurcaklı İlköğretim Okulu

Liseler

Anadolu İmam Hatip ve İmam Hatip Lisesi

Anadolu Ticaret ve Ticaret Meslek Lisesi

İbrahim Önal Anadolu Öğretmen Lisesi

Mustafakemalpaşa Lisesi

Mustafakemalpaşa Meslek Lisesi

Sedat Karan Anadolu Lisesi

Sağlık Meslek Lisesi

Teknik Lise ve Endüstri Meslek Lisesi

Mustafakemalpaşa Tatlısı

Özel olarak sadece tatlı için üretilen bir peynirden imal edilen ve tarifine uygun olarak haşlandıktan sonra isteğe göre kışın kaymak, yazın da dondurma ile servisi yapılan tatlı, 1950 lerden bu yana ilçemizde üretilmektedir. Bugün bir çok firma tarafıdan üretilen tatlı, ilçe hudutlarında taze, diğer illerde ise uzun süre dayanması için çifte kavrulmuş olarak satışa sunulmaktadır.

Tarifi:

Geniş bir tencerede 1lt suyun içine 1 kilo şeker koyarak tabanından kabarcıklar çıkana kadar karıştırırak ısıtın. Kabarcıklar çıkmaya başladığı zaman tatlıları içine koyarak biraz karıştırın. daha sonra kapağı yarım kapatarak 5 dakika bekletin. 5 dakida sonra tatlıları altüst edin ve kapağı tekrar yarım kapatarak 5 dakika daha kaynamaya bırakın. 5 dakika geçtikten sonra tencereyi ateşten alarak geniş ve yayvan bir tencereye şerbetiyle beraber tatlıları dökün ve tatlıları düzgün bir şekilde şişmesine müsade edecek şekilde dizin. Soğuduktan sonra isteğe göre dondurma veya kaymak ile servis yapın. Afiyet olsun.

Mustafakemalpaşa Bursa iline bağlıdır.İstanbul İzmir karayolunun üzerinde bulunan ilçemize şu şekilde gidebilirsiniz.


MUSTAFAKEMALPAŞA'YA BALIKESİR'DEN NASIL GİDİLİR?
Eğer Marmaris, Kuşadası, Bodrum, İzmir civarından Mustafakemalpaşa'ya geliyorsanız;Balıkesir - Bursa istikametinde 75 km kadar gittikten sonra Mustafakemalpaşa'dasınız. Meşhur Susurluk ilçesinden 15 dk kadar sonra (ki bu hızınıza bağlı 7-8 dk olabilir) sağda Varan Dinlenme tesislerini göreceksiniz. Tesislerden bir kaç km ileride Tat Konserve Fabrikası var. 500 ila 1000 m mesafede yol tek gidiş tek geliş olarak ayrılıyor. Ayrımdan sonra sağda Mustafakemalpaşa tabelasını göreceksiniz.


MUSTAFAKEMALPAŞA'YA BANDIRMA'DAN NASIL GİDİLİR?
Eğer Feribotla Bandırma üzerinden gelecekseniz. feribottan inince Bandırma Otobüs Terminaline doğru gidin. Sağınızda terminali gördüyseniz doğru yoldasınız demektir. Hiç sağa sola sapmadan yolu takip edin. Yaklaşık yarım saat ile 45 dakika arasında Karacabey'e gelmiş olacaksınız. Eğer Karacabey'e değil de Biga - Çanakkale taraflarına gelmiş iseniz yanlış yola girdiniz demektir. Hemen geri dönmeyin Çanakkale Şehitliğini bir ziyaret edin öyle gelin. Biz sizi bekleriz merak etmeyin.
Karacabeyden sonra yol ikiye ayrılacak. Sola dönerseniz Bursa; sağa dönerseniz, Mustafakemalpaşa - Balıkesir - İzmir istikametine dönmüş olacaksınız. Karacabeyden 7- 8 dakika sonra sağda Karacabey Harasını göreceksiniz hemen 500 - 600 m sonra da solunuzda Pansiyon Hara var orada televizyonda yarışlarını seyrettiğiniz ünlü yarış atlarını otlarken görürseniz şaşırmayın. Pansiyon haranın bittiği yerden 1-1,5 km sonra yol gidiş dönüş haline gelecek tabelaları takip edip sola döndüğünüzde Mustafakemalpaşa'ya gelmiş olacaksınız.




MUSTAFAKEMALPAŞA'YA YALOVADAN NASIL GİDİLİR?
Eğer İstanbul civarından Mustafakemalpaşa'ya geliyorsanız; önce Bursa'ya oradan da İzmir istikametine gideceksiniz. İzmir İstikametinde yaklaşık 85 km sonra Mustafakemalpaşa'dasınız. Yolun son 15 kmlik bölümü Bandırma - Karacabey istikametinden geliş ile birleşiyor. Yani sağınızda Nestle fabrikasını gördüğünüz andan itibaren Bandırma üzerinden gelişte anlattıklarımızın aynısını yapacaksınız.

ilce sanaiyisi

Mustafakemalpaşa cumhuriyet öncesi ve cumhuriyet döneminde ve halen tarım ve ticaret ağırlıklı bir belde olmuştur. 1976 lardan bu yana sanayi girişimleri varsa da bu girişimler ilçenin genel yapısını değiştirebilecek boyuta ulaşamamıştır.
1950 lere kadar ilçenin ekonomik yapısını İ Hakkı Şenpamukçu’ nun “Mustafakemalpaşa’ nın 2000 Yıllık Tarihi” kitabından şu şekilde alabiliriz :
“O yıllarda ilçedeki esnaf ve sanatkarlar bir yıl içindeki yaptıkları bıçak, kama, balta, orak, keser, semer, hayvan koşumları, eğer, yular, tarak, gibi malları at arabalarıyla sonbaharda Susurluk, Biga, Karacabey, Çan, Göbel, Karabiga panayırlarına götürüp satarlardı. Bu panayırlar iki ay sürer kasabadan ayrılan sanatkarlar iki ay panayır panayır dolaşarak çadırlarda yatardı. Topladıkları paraları eşkıyalara kaptırmamak için jandarma gözetiminde ilçeye dönerlerdi.”
Görülüyor ki 1950 lere kadar ilçede sanayi adına çevreye göre daha bir hareketlilik ve canlılık vardır. Bıçak, kama,balta, orak, eğer, koşum malzemeleri vb eşyalar Mustafakemalpaşa’ da üretiliyor ve Karabiga’ dan Susurluk’ a kadar bir sahada satılıyordu.
“Bazı esnaf ise veresiye mal satar ve harman zamanı köyleri dolaşarak alacaklarını zahire olarak tahsil ederdi. O yıllarda köylerde alış veriş yumurta un zahire ile trampa usulü yapılırdı. Para çok az işlem görürdü. Nikel madeni paraları esnaf İstanbul’ a götüremezdi.”
1950 hatta 1960 lara kadar Mustafakemalpaşa ekonomik yapısı büyük ölçüde trampaya dayalıdır. Trampaya dayalı olmanın sonucu ciddi sermaye birikimleri olamamış ve sanayileşme için gerekli sermaye artırımı sağlanamamıştır. Değişim daha çok mal ve toprak (arazi, tarla) üzerine olmuştur.
Mustafakemalpaşa’ daki ilk müteşebbislerden biri Sabri Dermenci’ dir. İlk un fabrikasını 1950de inşa ettirdi. 1955 de Kavaklı yakınında Dermenci Kiremit fabrikasını açtı.
Mustafakemalpaşa’ da sanayileşme adına en büyük adım 1967de Vehbi Koç’ un TAT Salça ve Konserve fabrikasını açmasıyla atılmıştır. 1967 de salça fabrikasının kurulmasıyla Mustafakemalpaşa tarımı, çiftçisi büyük bir atılım yapıyor. Çiftçinin eline daha çok para geçiyor ve tarımdaki bu hareketlenme ilçe esnafını da hareketlendiriyor.
1981 de Ticaret ve Sanayi Odasının yeniden açılması ve 1993 de Mustafakemalpaşa Organize Sanayi Bölgesinin temelinin atılması sanayileşme yolunda Mustafakemalpaşa’ nın önünü açmış önemli hamlelerdir.

Sağlık Grup Başkanlığı bünyesinde :

1 Devlet Hastanesi,
12 Sağlık Ocağı,
15 Sağlık Evi, bulunmaktadır.
200 yataklı Devlet Hastanesi çevre ilçelere de hizmet vermektedir.
Sağlık Ocakları: Merkezde: 1 - 2 - 3 nolu Sağlık Ocakları
Köylerde: Tepecik, Yeşilova, Yalıntaş, Çeltikçi, Çaltılıbük, Güllüce, Devecikonağı, Söğütalan ve Ayaz Sağlık Ocakalarıdır.

Mustafakemalpaşa'da Devlet Hastanesinde 28 uzman, 14 pratisyen Sağlık Ocaklarında 16 pratisyen toplam 58 doktor vardır.
İlçenin önemli bir sağlık sorunu yoktur.
İlçede resmi sağlık birimlerinin dışında 1 özel sağlık polikliniği 5 sağlık kabini ve 28 eczane vardır. Ayrıca Verem Savaş Dispanseri hizmet vermektedir.

KÜLTÜR - TÜRİZMI
lçede günlük 3 gazete çikmaktadir. Ilkadim, Mücadele ve Mustafakemalpasa. Ilçenin tek radyosu PASA FM’ dir.
Ilçedeki kültürel eserler ;

Apollon ve Athena Heykeli

Miletopolis Antik Kenti Buluntulari : Halen kazi çalismalari sürmekte olup hükümet konagi bahçesindedir.

Lalasahin Pasa Türbesi

Ayaz Bey ve Türbesi

Hamza Bey Camii ve Türbesi

Bali Bey ve Türbesi

Seyh Müftü Camii ve Türbesi

Kabulbaba Türbesi
Ilçe merkezinde 25 köyde 131 toplam 157 cami bulunmaktadir. Mustafakemalpasa Belediyesince yaptirilip 2004 de açilan KENT MÜZESI kentin tarihi dokusunu ziyaretçilere aksettirilmektedir.
Ilçede 1 halk kütüphanesi vardir.
K. Baris ÇOKAN Kültür Merkezi 2001 den bu yana ilçenin kültürel yasaminda önemli bir yer tutmaktadir. Sinema, tiyatro, resim galerisi bulunan kültür merkezi bir çok toplantiya da ev sahipligi yapmaktadir.
Ilçede 2 ****** aniti vardir.
Mustafakemalpasa’ ya özgü halkoyunlari yoktur. Yörede Rumeli ve Kafkas oyunlari oynanmaktadir.
Mustafakemalpasa tatlisi ününü ulusal ve uluslar arasi alanda duyurmaktadir. Mustafakemalpasa Tatlisinin patenti Mustafakemalpasa Belediyesince alinmistir. Ilçede Mustafakemalpasa Tatlisi üreten 40 civarinda üretici firma vardir.
Ilçenin Turistik Degerleri :

Ilçenin yarisindan fazlasini kapsayan harika ormanlar ve orman içi piknik alanlari

Suuçtu Selalesi : Muradiye Sarniç köyü sinirlarinda olup selale yüksekligi 38 m’ dir.

Kösehoroz Selalesi

Tümbülek Kaplicalari

Ayvaini – Ayiini Magaralari

Trekking yapmaya elverisli akarsulari

Pasalar köyü paleontolojik kazi sahasi
Click this bar to view the full image.
Ilçede iki yildizli tek otel vardir. Hande Otel, Belediye ruhsatli Kalyon, Yildiz ve Sultan otelleriyle birlikte yatak kapasitesi 181’ dir.

LALASAHIN PASA TURBESI

Türbe, Orhan Bey’in küçük oğlu I.Murat’ın
lalası Lalaşahin Paşa’ ya aittir . Lalaşahin Paşa,
kendisine Orhan Bey tarafından hediye edilmiş
olan ilçeye ailesini yerleştirmiş ve kendisi yıllar
boyu savaştan savaşa koşmuştur.

Yapılan bir kazıda bulunan kemiklerinin
incelenmesi sonucu 193 cm boyunda iri yapılı bir
Türk olduğu anlaşılmıştır . Ölüm tarihinin 1386
olduğu sanılmaktadır.

Türbe 600 yıldır Mustafakemalpaşa Deresi’ni yukarıdan gören bir tepenin
kenarındadır. Türbe, 1948 yılında vakıflarca onarılmış ve duvarları orijinaline
yakın olarak yeniden yapılmıştır . Selçuklu tarzında bir temel üzerinde , taş ve
tuğladan inşa edilmiş olan yapının içi yabancı motiflerle bezenmiştir. 450 x 470
cm. alanındaki türbenin yüksekliği 5 metredir ve 6 penceresi bulunmaktadır.

Lalaşahin Paşa tarafından türbenin etrafına
Cami , medrese , hamam ve zaviyeden oluşan bir
külliye yaptırılmıştır . Geçen yıllar içinde , hamam
yıktırılmış , cami savaş yıllarında yıkılmış ve
yıllarca okul olarak kullanılmış olan medrese de
yıkılarak yerine yeni bir okul yaptırılmıştır.Bugün
için geriye sadece yarısı yıkılmış olan minare
kalmıştır . Minare, kaidesinde bulunan kitabeye
göre 1823 tarihinde onarılmıştır

MALDE BAYIRI KAZI CALISMALARI

İlçenin 4 km kuzeybatısında, Bursa’dan Mustafakemalpaşa’ya giriş istika-
metinde ve Üçkurnalı yada melde bayırı olarak anılan bölgede yer almaktadır.
Melde’de bulunan harabelerin, bazı sikkelerde adı Milatopolten olarak geçen
Miletopolis antik şehrine ait olduğu kesinlik kazanmıştır.

Bölgede elde edilen nümismatik ve arkeolojik
bulgular , Miletepolis’ten başka ikinci bir kentin
daha olduğuna dair ip uçları vermektedir . Bazı ya-
zarlarca bu kentin Miletepolis’le karıştırılan Miletu-
teichos olduğu ve asıl yerleşim merkezinin
Mustafakemalpaşa’da bulunduğu ileri sürülmektedir.

1975 yılında başlanan kazı çalışmalarında,
Yunan, Roma ve Bizans dönemlerine ait seramik ve sikkelerin yanı sıra, Milete-
polis Höyüğü ve Roma İmparatoru Hadrianus dönemine (İ.S.117-138) ait
bir tapınağın kalıntıları ortaya çıkarılmıştır . Bu kalıntılar arasında arşitravlar,
yivli sütunlar, sütun başlıkları,mask kabartmaları ve birçok bezemeli parçalarda
gün ışığına çıkmıştır.Ayni yerde 1.13 m boyunda bronzdan yapılmış bir Apollon
heykeli de bulunmuştur.

Karacabey Harası yönündeki sırtlarda yapılan kazılarda da Miletepolis’e
ait 20 civarında aile mezarı bulunmuştur . Kazı çalışmaları aralıklarla halen
devam etmektedir.

Mustafa Kemal Paşa H.Paraskeva Kilisesi

İlçenin Akçapınar Köyü’nde bulunan kilisenin kapısı üzerinde 1928 tarihi yazılıdır. Harap durumda olan yapı bugün cami olarak kullanılmaktadır. Bazı yayınlarda kilisenin 1904 yılında Rumlar tarafından yapıldığı belirtilmektedir.

Yapı doğu-batı doğrultusunda bazilika planlıdır. Güney duvarında üç, batısında bir, kuzeyinde üç basık kemerli penceresi bulunmaktadır.

Mustafa Kemal Paşa Tümbüldek Kaplıcaları (Hamamı)

İlçenin 15 km güneyinde, Akarca Köyü sınırları İçinde yer alır. Çok eski yıllardan beri varlığını sürdürdüğü sanılmaktadır. Akarcanın 2 km uzağında bulunan Bahariye Köyü’ndeki tarihi hamam kalıntıları bu kanıyı güçlendirmektedir. Bu harabelerden sökülen sütunlar 1895’te Tümbüldek Hamamı onarılırken kullanılmıştır.

Eczacı Şeref Bey tarafından onarılan hamam, mirasçıları tarafından özel idareye satılmış ve ardından 1935 yılında belediye tarafından satın alınmıştır. Hamam, Türk yapısı iki kubbeli ve kadınlar ve erkekler kısmı bulunan bir yapıdır. 1973-1980 yıllarında görev yapmış olan belediye başkanı Mahmut Çolakoğlu tarafından tekrar onarılmış ve etrafına mevsimlik konaklamaya elverişli dinlenme evleri yapılmıştır.

Mustafa Kemal Paşa H.Paraskeva Kilisesi

İlçenin Akçapınar Köyü’nde bulunan kilisenin kapısı üzerinde 1928 tarihi yazılıdır. Harap durumda olan yapı bugün cami olarak kullanılmaktadır. Bazı yayınlarda kilisenin 1904 yılında Rumlar tarafından yapıldığı belirtilmektedir.

Yapı doğu-batı doğrultusunda bazilika planlıdır. Güney duvarında üç, batısında bir, kuzeyinde üç basık kemerli penceresi bulunmaktadır.

Mustafa Kemal Paşa Şeyh Abdülaziz Dağistani Türbesi

İlçenin Koşuboğazı Köyü’nde bulunan türbenin girişi üzerinde dört kitabe bulunmaktadır.Bunlardan birincisinde Şeyh Abdülaziz Dağistanin’nin 1882-1883 yılında öldüğü ve türbenin 1873-1874 yılında yapıldığı yazılıdır. İkinci ve üçüncü kitabeler dua metinleridir. Dördüncü kitabe ise okunamayacak kadar aşınmıştır. Yıkılan orijinal türbenin yerine 1964 yılında bugünkü türbe inşa edilmiştir. Bu türbenin mimari bir özelliği yoktur

Mustafakemalpaşa

Bursa Mustafakemalpaşa ilçesi

Mustafakemalpaşa, eski adı Kirmasti olan Bursa iline bağlı bir ilçedir. Doğusunda Orhaneli, güneydoğusunda Büyükorhan, güney ve batısında Balıkesir, kuzeyinde Karacabey ve Uluabat Gölü, kuzeydoğusunda merkez ilçe ile çevrilidir. Rakımı 25-40 metredir. Bursa il merkezine uzaklığı 84 km’dir.

Yönetim
1 belediye, 6 belde, 104 köyden oluşur.

Tarihçe
Miletos kolonisi olarak doğrudan Miletoslular tarafından mı yoksa Kyzikoslular veya Atinalılar tarafından mı kurulduğu kesinlik kazanmayan Miletopolis' in bölgenin ilk yerleşim birimi olduğu sanılmaktadır. Kaynakçalarda Miletopolis için göl kenarında bir yerleşim birimi olarak geçmektedir. Tahminlere göre zamanla göl suları bugünkü mecrasına çekilip Kirmasti Deresi, Debboy veTepebağlık bölgesini bugün regülatörün bulnduğu yerden yararak göle doğru akmaya başlayınca Kirmasti şehri, Melde Bayırından bugün Lalaşahin Mahallesi olarak geçen bölgeye nakledilmiş olması kuvvetle muhtemeldir.

Lalaşahin Bölgesine, Kirmasti (Kirmastorya) kasabası olarak yerleşmesi İS. 301-331 yılları arasında olduğu sanılmaktadır. Adının da Bizans döneminde kasabanın hakimisi (kadın yöneticisi) olan Kirmastorya dan geldiği sanılmaktadır. Aynı zamanda Kirmastoryanın erkek kardeşi olan Mihaliç de bugün Karacabey olan Mihaliç bölgesinin hakimi idi.

Bölgenin Osmanlılara katılması değişik kaynaklarda, değişik şekillerde anlatılmaktadır. Tacüttevarihin birinci cildinin 48. sayfasında Orhan Bey Karesi Hükümetini yıkmak üzere harekete geçtiği ve Kanolyas ve Vanolyas kalelerinin düşman elinden alınarak Kirmasti vilayetine girildiği; Kirmasti ve Mihaliç' in Hakim ve Hakimesinin itaatlerini bildirmesi ile Osmanlı ya geçtiği yazmaktadır. Solakzade tarihinin 31. sayfasında da olay benzer şekilde anlatılmış olup tarih olarak 737 (1336) verilmiştir.

Lalaşahin Paşa bu savaşta yer almamış olup Orhan Bey' in küçük oğlu Murat' la beraber Bursa' da olduğu sanılmaktadır. Bölgenin Lalaşahin Paşa' ya verilişiyle ilgili net bir kaynak yoktur. Fakat Orhan Bey tarafından savaş öncesi verilmiş bir söz üzerine Tımar olarak Lalaşahin Paşa' ya verilmiş olması kuvvetli bir ihtimaldir.

İlçe 1875 yılından önceye kadar Mihaliçe bağlı Sincan Nahiyesi olarak geçer. 14 Mayıs 1881 de Osmanlı Hükümeti bir kararname ile Sincan bucağı merkezi olan Kirmasti' nin ilçe olduğunu ilan eder. İlk kaymakam Hacı Salih Hayri Efendi atanır. 1 Ağustos 1881 'de de Belediye Teşkilatı kurulur.

1881 yılına Kadar Mihaliçe bağlı Sincan Nahiyesi olarak idare edildiğinden nüfus net olarak bilinmemekle beraber 1831 tarihinde vergi yüklümleri Mihaliçte 5425 olarak gözükmektedir. İyimser bir tahminle Kirmasti deki nüfus 2.250 olduğu sanılmaktadır. 1875 de henüz Rumeli ve Kafkas göçmenleri gelmeden önceki vergi yükümlüsü sayımına göre 3367 vergi veren müslümana karşılık 660 işsiz tespit edilmiştir. 1893 sayımında ilçe merkezinde 3.367 Müslüman, 683 Rum, Ermeni ve yahdi olmak üzere 4.050 nüfus yaşamaktadır. 139 köyde ise 37.153 kişi bulunmaktadır. İlçenin toplam nüfusu 42.420 dir.

1908 Salnamesine göre 2.000 Km2 olan 139 köylü ilçede nüfus, 93 Harbi göçmenlerleriyle artarak 56.116 kişiye ulaşmıştır. Göçmenler; Kadirçeşme, Karaorman, Soğucak, Güvem, Koşuboğazı, Karapınar, Kömürcükadı, Döllük, Eskimezarlık gibi Kafkas Köylerini kururken; Rumeli' den gelen göçmenler de Hamidiye, Selimiye, Çırpan ve Vıraca Mahalleleri ile Tırnova, Fındıcak, Kosova, Yenice, Demirdere, Kazanpınar, Sarımustafalar gibi yeni yerleşim birimleri oluşturmuşlardır.

1909 da Şemsettin Sami Bey' in Kamus'ul A'lam adlı eserinde Kirmasti de: 3 Cami, 5 Mescit, 1 Medrese, 1 Rüştiye, 8 İlkokul, 2 Kilise, 2 Hamam, 7 Han, 183 Dükkan, 4 Tabakhane, 2 Boyahane, 3 Dokuma El Tezgahı, 2 Buharlı 1 Atlı 6 değirmeni bulunmaktadır.

1910 da, ilçede akrabaları bulunan İngiliz asıllı bir Ermeni, ilçeye ilk otomobili getirdi. 3 ay konuk olan İngiliz, ilçelilerin şeytan arabası dediği otomobiliyle ilçe sokaklarında gezmiş, özellikle de çocukların büyük ilgisini çekmişti. 1923 'de de Fuat Bey, Benli Ahmet ve Demirci Hafız Mehmet otomobil aldılar.

Savaş yılları ilçemizde de çok çetin geçmiştir. Çerkez Davut gibi birçok savaş kaçkını ilçemizde çeteler kurmuş halka eziyet edip silah zoru ile halktan para sızdırmışlardır. Kirmasti ve Mihaliç te bulunan 172. Yaya Alayı Komutanı Yarbay Osman Bey, ilçemizde Kuvayi Milliye teşkilatının kurulmasında büyük etken olmuştur. 1919 da Yunanlılar İzmir' e çıkana kadar 10 ay boyunca bu çetelerin özellikle de Çerkez Davut ve yandaşlarının korkulu rüyası olmuştur. Hem 172. Alayın Bursa' ya çekilmesine kadar, hem de Yunanlıların İlçemize yerleşmesiyle Milli Ruha sahip çeteler de kurulmuş, vatan için canlarını feda etmişlerdir. Bunların başlıcaları; Nazif Ağanın Ahmet, Gürcü Ahmet Efendi, Laz İsmail, Hacı Bekir, Karapınarlı Mehmet, Cinci Mehmet in oluşturduğu çeterdir. Ayrıca İlçe Kaymakamı Saffet Bey, Şube Başkanı Ömer Lütfü ve Yüzbaşı Halil Bey önderliğinde Başkanlığını Gürcü Mehmet Efendinin yaptığı Kuvayi Milliye Teşkilatı kurulmuştur. Başhafız Ahmet Efendi, Hafız Mustafa Efendi, Benli Ahmet Ağa, Kürt Mevlüt, Ahmet Hulusi Koçak, İsmail Uzel, Kıyıcı Halit Efendi bu teşkilatta canla başla çalışmışlardır.

14 Eylül 1922 tarihine kadar 26 ay ilçemizi işgali altında tutan, vatan haini çetelerle işbirliği yaparak, her türlü zulmü, adam öldürmeyi, yağmalamayı yapan Yunanlılar, kaçarken Karapınar, Kosova, Adaköy, Taşköprü, Eskimezarlık, Demirdere ve Paşalar' da yangınlar çıkarmışlardır. Dallımezarlık, Tepecik ve Çırpan en fazla zarar gören yerlerdir. 33. Süvari Alayının 7. Bölük Komutanı Sabri Bey' in komutasındaki Türk Askerlerinin ilçeye girişi ile ilçe hürriyetine kavuşmuştur.

3 yıl 6 ay süren Kurtuluş Savaşı' nda değişik cephelerden 100 şehidimizin künyesi gelmiştir. 100 lerceside ilçe sınırlarında çeteler ve Yunan askerlerince şehit edilen ilçe halkı, Birinci Dünya Savaşı' nda bir çok cephede 5.000 den fazla şehit vermiştir.

Ekim 1922 de Çolak Kemalettin Paşa, alayı ile birlikte ilçemize gelerek Demireli ve civarı köylerde konaklar. Bir Harp Divanı kurarak işbirlikçi ve vatan hainlerinin yargıları yapılır. 72 kişi idama Mahkum edilir. Bir günde dört posta halinde Debboy Bayırındaki Ağabağında kurşuna dizilerek idam edilirler. Savaş sonrası Yunanlıların kaçarken yakarak zarar verdiği yerler arasında en büyük hasar Karacabey' dedir. Evleri yanan Karacabey' lilerin bir kısmı Kirmasti' ya getrilerek kaçan Rumlardan boşalan evlere yerleştirilir.

Birçok işbirlikçi eşkiya Kurtuluş Savaşı yıllarında kaçmıştır. Çerkez Davut, kardeşi Zekeriya, Çördüklü Hüseyin bunların başında gelir. Lozan Konferansı arifesinde, konferans geregince çıkarılacak olan Af Yasası kapsamı dışında kalacak olan kişilerin belirlenmesi için 16 Nisan 1924 tarihli, 487 sayılı Genel Af Yasası çıkarılması için yapılan görüşmelerde, Hükümet Meclise 600 kişilik liste vermiş ve bu sayının 150 ye düşürülmesi önerilmiştir. 150 kişilik listede Kirmastili vatan hainlerinin de adı geçmektedir. 600 kişilik listede adı bulunan ve 150 kişilik listede adı geçmemiş olan Çerkez Davut, Çördüklü Kara Ali oğlu İsmail, Kopuk İbrahim ve Peder İbrahim daha sonra vatandaşlıktan çıkarılmıştır.

24 Aralık 1922 tarihinde İlçenin adı Belediye Meclisi' nin aldığı kararla Lalaşahin oldu. Aynı kararla Karakilise Köyü' nün adı Işıklar olarak değişitirildi. Fakat Edirne' de Lalaşahin adında başka bir ilçenin bulunması nedeniye 24 Aralık 1922' de Belediye aldığı yeni bir kararla ilçenin adını Mustafakemalpaşa olarak değiştiriken, Ermeni Mahallesi' ni Lalaşahin Mahallesi' ne bağladı. Aynı kararla Rum Mahallesi' nin adı Yüzbaşı Sabribey Mahllesi olarak değiştirdi.

1924 yılında Hükümet Yakasında Esnaf Kulübü, Belediye Yakasında da İdman Yurdu futbol kulüpleri kuruldu. 1926 yılında bu iki kulüp birleşerek Gençlik Kulübü adını alır.

İlk sağlıklı sayım 1927 yılında yapılmış ve bu sayımda merkezde 13.022 kişi bulunurken 26 köyün başka ilçelere bağlanmasıyla 113 e düşen köy sayımızla beraber toplam nüfus 53.272 dir. Bu sayımda nüfusun azalmasında 26 köyün ilçemizden ayrılmış olmasıyla beraber 19 yıl içinde Balkan, Birinci Dünya ve Kurtuluş Savaşlarında yaklaşık 6 bin evladımızı şehit vermemiz büyük bir etkendir. Bu yıllardan sonra lçe nüfusu giderek artmaya başlamıştır.

Yapımına 1926 da başlanan köprü 1927 yılında bitirilmiştir. Şartnamede olmadığı gerekçesiyle demir korkuluklar yükümlüsü tarafından yaptırılmamış fakat açılan dava belediye lehine sonuçlanınça yükümlü korkuluklarıda tamamlamıştır. Böylece 1906 yılında sel sularıyla yıkılan köprü yerine Dönemin kaymakamı Ali Haydar Yücebaş tarafından yaptırılmış olan köprü ilçe tarihine son tahta körü olarak geçmiştir.

1935 yılında Mareşal üniforması içinde Gazi Mustafa Kemal' in tunçtan bir anıtı, Hükümet Konağı meydanına dikilir. 25 m2 alana, mermerden prizma şeklindeki kaide üzerine yerleştirilir. Kaide ile beraber yüksekliği 5 metredir. Bu tarihten itibaren daha önce Belediye binası önünde yapılan törenler, Ata' nın anıtı önünde yapılmaya başlanmıştır.

1937 yılında ilk Halkevi binası açıldı. Bugün Kız Meslek Lisesi ile Öğretmen Evi' nin bulunduğu yerde yıllarca ilçe gençlerine kitaplığıyla, kursları ve piyesleriyle hizmet vermiştir.

1938 yılında ilk Elektrik Santrali Binası yapılarak içine kömürle çalışan buharlı lokomobil konuldu. Bu ilçelilerin elektrikle ilk tanışması değildi. 1930' lu yıllarda Şeyhmüftü Camii karşısında sessiz sinema oynatanlar benzinli jenaratörle ürettikleri elektrikle hem sinema oynatıyor hem de yatsı namazlarında caminin aydınlatılmasını sağlıyorlardı.

1939 yılını 1940' a bağlayan yılbaşı gecesi ilçe en büyük sel baskınına uğradı. Bugün regülatörün bulunduğu yerde İtalyan firmaları sondaj çalışmalarını bitirmiş ve Nafia (Bayındırlık) Bakanlığı beton ayakları kakmaya başlamıştı. Çalışmalar nedeniyle Belediye yakası dere boyu yer yer su tünelleri için kazılarak oyulmuştu. Bu nedenle dere sularının yayılmasını önleyecek bir koruyucu kalmamıştı. Tavşanlı ve Dursunbey' den gelen uyarıları Kaymakamlık tellallarla halka duyurmuş, ovada bulunan mahalleler Selimiye, Çırpan ve Hamidiyedeki evlere yerleştiriliyordu. Gece birden sular yükselmiş, bugünkü Balıkesir ve Yeniyol' dan 2 metre yüksekliğinde sular akmaya başlamıştı. Baskında 22 kişi boğularak ölmüş 120 ev yıkılmış, 2500 evinde alt katları oturulmaz hale gelmişti. Sular çekilince yerini soğla denilen balçığa bırakmış, binlerce hayvan ölüsü ovaya yayılmıştı. Sel suları köprünün her iki yakasınıda oyarak bir ada gibi ortada bırakmış fakat köprü sel sularına dayanmıştı.

1943 yılında Cumhurbaşkanı İnönü ilçemize gelerek göle kadar uzanan seddelerin yapımını izlemiştir. Bataklıklar ve çeltik ekimi yüzünden sıtma tüm ilçeyi pençesine almıştır. Toplanan buğdayları saklamak için 500 tonluk ofis binası yapılmıştır.

1948 yılında ilçe ilk matbaasına kavuşur. İstanbul' da Tan Gazetesinde çalışırken, gazetenin kapanmasıyla ilçeye yerleşen Ziya Tamburacı, aynı zamanda ilçenin ilk gazetesi olan DİRLİK GAZETESİ ' ni de çıkartmaya başlar. 1950 yılına gelindiğinde ilçe nüfusu 65 552 olmuştu. Geçen yıllarda Karaoğlan Köyü ve civarında 10 bin dekar arazide bataklık kurutulmuş, sıtma hastalığının önüne geçilebilmişti. Cumhurbaşkanı İnönü ilçemizi iki defa daha ziyaret etti.

1952 yılı ilçeye birçok yenilik getirmiştir. Bunların en önemlilerinden iki tanesi; 50 abonelik ilk telefon santralinin kurulması ve ilk "Balolu" düğünün yapılışıdır. Diğer bir yenilik te ilçenin İstanbul ile olan bağlantısının değişmesidir. Bu yıla kadar Bandırma üzerinden vapur ile ulaşılan İstanbul' a, karayollarının onarılması ile Mudanya, Yalova üzerinden ulaşmak mümkündür. Bu tarihten sonra vapur ile İstanbul ulaşımı hafızalarda bir onu olarak kalacaktır.

1955 yılında Hara üzerinde iki jet uçağı çarpışır ve düşer. Pilotlar ölür. Aynı yıl 1932 dan bu yana belediyece işletilen tarihi hamam Kızılay' a satılır. Hamam yıktırılarak yerine yeni bir hamam, otel, lokanta ve düğün salonu yaptırılır. Modernleşme, kentleşme adına bir yaşayan günümüze ulaşabilmiş bir tarih daha yok olmuştur. 1956 yılında köprübaşında bulunan belediye binası yıktırılmış 1957 yılında da Şimdiki yeri olan Garaj üzerine taşınmıştır. Yine 1957 yılında stadyum arkasına yaptırılan Cezaevi hizmete açılmıştır. 1954 yılında temeli atılan Sağlık Merkezi 1958 yılında bitirilerek hizmete açıldı. Böylece ilçe halkının bir çilesi daha sonlanmış oldu.

1961 yılında Susurluk ve Kirmasti Çayları birkez daha taşmış ve Yahyaköy - Taşköprü arasındaki Balıkesir yolu 4 gün kapanmış, yolcular otobüslerin üzerinden askeri helikopterlerle kurtarılmıştı. 1964 yılında tüm yurtta olduğu gibi ilçemizdende grbete giden işçiler oldu. Nisan ayından itibaren yıl sonuna kadar Almanya ve Belçika' ya giden ilçeli sayısı 200. Yine bu yıl içerisinde Vurun Kahpeye filminin çekimleri ilçemizde gerçekleştirildi. 6 Ekim' de ilçede 6 şiddetinde 55 saniye süren bir deprem oldu. Merkez üssü Gönü Köyü ve Hara arasıdır. Deprem sonucunda 2000 civarında ev oturulmaz hale gelmiş, 20 minare yıkılmış, 2 çocuk ölmüş ve 20 vatandaş yaralanmıştı. En fazla hasar Çeltikçi Durumbey, Boğaz, Kavaklı ve Güllüce Köylerinde idi. 1966 yılında Belediye ve Orman İşletmesi Danaçayırı Kavaklığındaki parkı hizmete açtılar. 1967 yılında da Endüstri Meslek Lisesinin temeli atıldı. 1968 yılında ilçenin ilk televizyonu izlenmeye başlandı. 27 Ağustos 1967 tarihinde Vehbi Koç, törenle Tat Konserve Fabrikasının açılışını yaptı.

1970 yılında Halk Eğitim Merkezi hizmete girdi. Aynı yıl yapılan sayımda ilçe nüfusu; merkezde 25.686, köylerde 58.680 toplam 84.366 bireydir. 12 Eylül 1974 yılında Şeyhmüftü Camii karşısında çıkan yangın sonucu Eski Sinema Hanı ile beraber Köseleciler ve Kunduracılar Çarşısında 87 iş yeri yandı. 1976 yılında 108 dekar alan üzerine 262 iş yerinden oluşacak Sanayi Sitesinin yapımına başlandı.1974 yılında hizmete giren Hallaçoğlu sineması yapımında 2 yıl sonra televizyonların artması sonucu kapanarak Tekel' e depo olarak kiralandı.

80 ' li yılların başları tüm yurtta sancılı geçiyordu. Bunu ilçemizde de gerçekleşen eylemler takip ediyordu. 1980 yılında MHP ilçe binası sol militanlarca kurşunlanırken, öğretmen Nevzat Ceylan' ın evi de sağ militanlarca kurşunlandı. Ayrıca Atlas Kitapevi' nin camları kırıldı. Nisan ayında gerçekleşen bu eylemler havayı iyice gerginleştirmişti. 20 Temmuz tarihinde Ülkücü militanlar garaj kahvesini taradılar. Bu olayda 1 genç ölürken, 3 kişi tutuklandı. 1981 yılında dere bir kez daha taşma tehlikesiyle ilçeye korku saldı. Uzguraltı mevkiinde seddenin patlamasıyla Ayas ve Doğancı köylerinde 17 ev sular yüzünden yıkıldı. İlçe merkezinde de sular, Demirciler Caddesinde seddeleri zorlamaya başlayınca Belediye halktan çuval yardımı istemiştir. Halkın ve DSİ görevlerinin çabalarıyla delikler kum çuvallarıyla kapatılmıştır.1982 yılında Lalaşahin Mahallesinde bir evin inşaatı sırasında Yunan Tanrıçası Alene' nin som altınla kaplı mermerden bir heykeli bulundu. Heykel sergilenmek üzere Bursa Müzesine gönderildi. 6 yıl önce temelleri atılan Sanayii Sitesi hizmete girdi.

1986 yılı birçok yapının açılışına tanık olundu. 10 yıl önce yapımına başlanan kapalı spor salonu bu yıl açıldı. Meliköy Köprüsü bitirildi. 18 derslikli Züferbey Okulu ile 4 Katlı Kız Merkez Kuran Kursu hizmete açıldı.

1990 sayımında ilçe nüfusu merkezde 37.795, köylerde 63.009 olmak üzere toplam 100.804' e yükselmişti. 1991 yılında ilçenin ikinci köprüsü tören yapılmadan hizmete açıldı.işi,ş,ş,ş,işi,ş,

Ekonomi
İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Buğday, patates, mısır, şekerpancarı, arpa, üzüm, fasulye yetiştirilir. Merinos koyunu ve sığır yetiştiriciliği yapılır. Ulubat Gölü’nde tatlısı balıkçılığı da yapılmaktadır. Karacalar için koruma ve üretme alanı kurulmuştur. İlçede bor mineralleri, linyit yatakları, madensuyu kaynakları bulunur. Mustafakemalpaşa'da 1 organize sanayi bölgesi, 4 gıda sanayi kuruluşu, 7 un fabrikası, 2 yem fabrikası, 27 süt ve süt mamülleri işletmesi vardır.

Tarihi Yapılar
• Melde Bayırı Kalıntıları

• Paşalar Kazısı

• Hamzabey Camii ve Türbesi

• Şeyhmüftü Camii ve Türbesi

• Ayaz Köyü Camii

• Akçapınar Köyü Camii

- Lalaşahin Türbesi (Lala Paşa)




Doğal Güzellikler
• Ayvaini Mağarası

• Soldere Suyu

• Suuçtu Şelalesi

• Tümbüldek Kaplıcaları

• Uluabat (Öka) Gölü

Özellikleri
. Türkiyenin en uzun isimli ilçesi

. Türkiyenin en çok köyü bulunan ilçesi

. Dünyanın %60'a varan bor üretimi buradan yapılmaktadır